تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
اسماعیل طلایی؛ تنها سقاخانه باقی‌مانده در حرم‌رضوی
آنچه سقاخانه‌ها را از یک آبخوری ساده به مکان‌هایی خاص بدل کرده، این است که در دوره اوج هنر‌های اسلامی، سقاخانه‌ها از طراحی‌های زیبا و هنرمندانه معماران بهره‌مند شدند. سقاخانه حرم امام‌رضا (ع) یکی از بنا‌هایی است که جایگاه متبرکی برای زائران دارد. از گذشته زائران، آب سقاخانه‌ها را پس از زیارت به نیت شفا و تبرک با خود می‌بردند، به‌ویژه اگر از راه دوری به مشهد می‌آمدند.
سقاخانه‌های حرم امام رضا (ع)
تاریخچه سقاخانه حرم امام‌رضا (ع) به دوره‌های اولیه احداث بارگاه آن حضرت برمی‌گردد؛ از این جهت که باید محلی برای برداشتن آب و وضوساختن زائران در این حرم مقدس تعبیه می‌شد.
جواد نوائیان‌رودسری، مشهدپژوه و حرم‌شناس، اطلاعاتی تاریخی از سقاخانه‌های حرم را با ما درمیان می‌گذارد: اولین جایگاه‌های آبی موجود در حرم، احتمالا مربوط‌به همان ۱۲۰۰سال پیش و اولین دوره‌های ساخت حرم مطهر است.
اما سقاخانه به‌معنی سنگ‌آب‌های ویژه‌ای که به‌صورت رسمی ساخته و نصب می‌شده و یک مأمور مخصوص یا یک سقای مشخص داشته، مربوط می‌شود به قدیمی‌ترین سنگ‌هایی که تا‌به‌حال کشف و شناسایی شده؛ یعنی سنگ‌آبی مربوط‌به دوره خوارزمشاهی که امروزه در موزه نگهداری می‌شود. البته شاید قبل از این هم سنگ‌آب‌هایی بوده است، ولی از بین رفته یا شناسایی نشده‌اند.
سقاخانه اسماعیل‌طلا
نوائیان درباره تاریخچه سقاخانه اسماعیل‌طلا می‌گوید: سنگ‌آب خوارزمشاهی بین سال ۶۰۰ تا ۶۱۱ قمری ساخته شد و طی سال‌های بعد، روی آن حکاکی‌های متعددی صورت گرفت.
به گفته او محل سقاخانه اولیه نیز زیر یک گنبد است که ساخت آن را به امیرعلی‌شیر نوایی منتسب کرده‌اند و در غرب روضه منوره امام‌رضا (ع) قرار داشت. یعنی محل قرارگیری آن در خود رواق بوده و از این نظر حائز اهمیت است.
نوائیان می‌گوید: این اولین مکانی است که ما به‌عنوان سقاخانه حرم امام رضا (ع) می‌شناسیم و گنبد روی آن که به گنبد سقاخانه هم مشهور بود، در سال۱۳۱۸ توسط فتح‌الله پاکروان تخریب شد. دومین سقاخانه حرم امام‌رضا (ع) که مشهورترین آن نیز هست، سقاخانه معروف به اسماعیل‌طلایی است که در دوره نادرشاه افشار و به دستور و هزینه او ساخته شد.
به روایت این مشهدپژوه، سنگ این سقاخانه را از هرات آوردند و پس‌از نصب، روی آن سازه‌ای کلاه‌شکل به نام کلاه‌فرنگی ایجاد و روی کلاهک، طلایی شد و در روایات شفاهی این‌طور آمده که هنر شخصی به نام اسماعیل‌آقای طلاکار بوده است.
سقاخانه صحن نو
نوائیان درباره سومین سقاخانه تاریخی حرم امام‌رضا (ع) می‌گوید: مستشارالملک سقاخانه صحن نو یا آزادی را در دوره قاجار ساخته، اما محمد‌ولی اسدی، استاندار و نایب‌التولیه وقت آستان قدس، آن را به دلایلی در سال۱۳۰۷ از جای خود برمی‌دارد و فقط سنگ آن که در حال حاضر در میانه حوض صحنه آزادی واقع شده است، باقی می‌ماند.
* این گزارش پنج‌شنبه ۳ آبان‌ماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۶۷ شهرآرامحله ثامن چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
